به گزارش اردکان گویا ؛ کمال ثریا مسئول حوزه روابط بین الملل حرم حضرت معصومه(س) و دارای مدرک کارشناسی ارشد روابط بین الملل به تحلیل بیانات مقام معظم رهبری در گفتگو با اردکان گویا پرداخت.

رهبر انقلاب در فرمایشات خود از تلاش آمریکا برای سواستفاده از نتایج مذاکرات هسته ای و نفوذ اقتصادی سیاسی و فرهنگی در ایران سخن گفته اند. تحلیل شما در این باره چیست و منظور از نفوذ آمریکایی ها در ایران چیست؟
مبحثی که به کرات در مقالات معتبر و وابسته به اتاق های فکر و انستیتوهای روابط خارجی آمریکا به آن پرداخته شده بحث هدف آمریکا از توافق با ایران است. اما پاسخی که گاهی با صراحت بیان می گردد بحث تغییر نظام یا رژیم چنج هست. بطور مثال پایگاه اینترنتی اندیشکده منافع ملی آمریکا در مقاله ی به صراحت بیان می کند که هدف از توافق، تغییر نظام در ایران هست. که البته سابقا نیز در این خصوص طرح هایی مطرح و پیگیری شده بود که بطور مثال اگر اشتباه نکنم 6 گزینه راهبردی  آمریکا در قبال ایران در گزارش اندیشکده بروکینگز در سال 2009 نیز مطرح شده بود. پس اگر این نکته را مفروض بگیریم که استراتژی آمریکا تغییر نظام هست حال بهتر می توان به ابعاد و زوایای پنهان توافق از دید آمریکا پرداخت. نکته اصلی مباحث فرهنگی هست که راه ورود و نفوذ در فرهنگ یک کشور مباحث اقتصادی است. در واقع پاشنه آشیل نفوذ فرهنگی، مسائل اقتصادی است. برای تشریح بحث به این نکته دقت کنید. با توافق و افزایش سرمایه گذاری در ایران مسلما قشری کثیری از نخبگان اقتصادی ایران منتفع می شوند و مسلما با انتفاع آنان از سرمایه گذاری های خارجی، آنها به عنوان قشری از جامعه که خواهان حفظ وضع موجود است می شوند. حال شما در نظر بگیرد با این شرایط ایران بخواهد در برخی از مسائل سیاسی و فرهنگی که مناقشه زا هستند استقلال خویش را حفظ کند(مثلا تاکید بر ارزش های انقلاب اسلامی یا مسئله فلسطین) مسلما آمریکا با ابزار تحریم و فشار اقتصادی سعی در قبولاندن نظرات خود را خواهد داشت اما نکته مهم اینجاست که قشری از نخبگان اقتصادی که خواهان حفظ وضع موجود و ادامه سرمایه گذاری های خارجی هستند علاقه‌ای به افزایش تنش‌ها با طرف غربی ندارند و حتی بخاطر منافع اقتصادی خود تمایل دارند که ایران به صورت بالقوه به شریک هژمونی شرکت های چند ملیتی تبدیل شود. در این شرایط مسلما در داخل کشور عده ای نیز بر آرمان ها و اصول انقلاب اسلامی تاکید دارند. در واقع تنش ها و شکاف ها بین مخالفان و موافقان شدت خواهد گرفت و به تبع آن مسائل سیاسی کشور را تحت الشعاع قرار خواهد داد. از طرف دیگر مسلما کشوری که از لحاظ اقتصادی چشم به یک کشور دیگر داشته باشد نمی تواند آزادانه و مستقل نظرات خود را در مباحث مختلف منطقه ای بیان کند و در واقع از یک کشور مخالف در منطقه به یک کشور خنثی در منطقه تبدیل می شود که در اینجا تاثیر نفوذ اقتصادی بر نفوذ سیاسی کاملا مشهود می گردد.
اما در خصوص نفوذ آمریکایی ها توجه داشته باشید که این نفوذ که از طریق اقتصاد وارد کشور می شود بیشترین تبعات را در عرصه فرهنگی و سیاسی دارد. بدیهی است که قشر نخبگان اقتصادی بخاطر منافع اقتصادی حاضر به فشار از داخل به دولت برای پذیرش برخی مسائل سیاسی و فرهنگی می شوند تا مبادا منافع اقتصادی خود را در معرض تهدید ببینند. اما نکات دیگری هم مطرح هست. مسلما خیلی از عناصر و مولفه های فرهنگ غرب از طریق مسائل اقتصادی وارد یک کشور می شود. شما نگاه کنید الان بحث ورود مک دونالد به ایران مطرح شده است. فارغ از این مسئله که این خبر تایید یا تکذیب شود باید به جوانب آن نگاه کرد. ظاهر قضیه این است که مک دونالد فقط مربوط به مسائل اقتصادی است در حالی که امروزه پدیده مک دونالدیسم بیش از اینکه جنبه اقتصادی داشته باشد جنبه فرهنگی دارد. مک دونالدیسم موجب افزایش عقلانیت صوری در زندگی روزمره می گردد در حالی که این پدیده با فرهنگ اولا اسلامی ثانیا ایرانی و ثالثا شرقی در تضاد آشکار است. و لذا مشاهده می کنید که بعضا خدمات، کالاها و مباحث اقتصادی ارائه شده حامل اثرات فرهنگی هستند که با فرهنگ بومی کشورها سازگاری ندارد. با این تفاسیر دغدغه مقام معظم رهبری دغدغه ای کاملا درست است که باید مورد  توجه مسئولان ارشد نظام قرار گیرد.

دلیل اصلی تاکید رهبر انقلاب روی نفوذ اقتصادی چیست و دولت در این مسیر چه باید بکند؟ آیا رهبر انقلاب از ورود شرکت های چند ملیتی نگرانی دارند؟
همانطور که بیان گردید دلیل اهمیت مباحث اقتصادی و نفوذ اقتصادی این است که راه ورود به نفوذ  فرهنگی است. تعبیر به کاربرده شده در این خصوص، این بود که پاشنه آشیل نفوذ فرهنگی، مسائل اقتصادی و نفوذ آن است. اگر آمریکا ابتدا مسائل فرهنگی را مطرح کند مسلما اکثریت جامعه با نفوذ فرهنگی مخالفت می کنند لذا ابتدا با مسائل اقتصادی و از در دوستی وارد می شود و پس از وابستگی اقتصادی از چند طریق مباحث فرهنگی مطلوب خود را پیگیری می کند که یکی از طریق خود همان کالا و خدمات است که بصورت نامحسوس و تدریجی فرهنگ یک ملت را استحاله می کند و روش دیگر اینکه از طریق تهدید و تشویق مقامات سیاسی یک کشور یا تحریک اقتصادی سیاسی نخبگان جامعه اقدام می کند. البته این روش مختص امروز نیست و در قرون گذشته نیز کشورهای استعمارگر به شیوه های محسوس تر کشورها را پس از استعمار اقتصادی، به سمت استحاله فرهنگی هدایت می کردند.
اما دولت باید در این مسیر چه کند! دولت می بایست در خصوص کالاهای اساسی به گونه ای برنامه ریزی کند که به یک استقلال نسبی در این حوزه دست پیدا کنیم. از طرف دیگر با تقویت مراکز علمی و دانش بنیان، کشور را به حدی از رشد علم برساند که مثلا اگر به ما فلان داروی ضروری یا فلان تکنولوژی اساسی و مهم را ندادند در ظرف مدت اندکی با تکیه بر توان بومی قابل تولید باشد. یعنی بیش از آنکه به انتقال کالا پرداخته شود به انتقال تکنولوژی پرداخته شود و حتی المقدور جلوی صنایع مونتاژی را بگیرد و از تولید داخل حمایت کند آنهم نه فقط با وضع تعرفه های گمرکی، بلکه با کیفی کردن محصولات تولیدی در داخل. بطور کلی دولت با لحاظ کردن فرصت های پیش رو می بایست تهدیدها را نیز در نظر بگیرد و از تصمیمات احساسی و صنفی بپرهیزد و ملاحظات بلند مدت و منافع ملی را لحاظ کند. با این توضیحات به نظر من نگرانی رهبر انقلاب بیش تر بخاطر آگاه ساختن جامعه و دولت نسبت به تهدیدات این نفوذ اقتصادی است که از طریق شرکت های چندملیتی  و وابستگی کشورها به قدرت هژمون دنبال می شود و از این حیث به نظر من نگرانی دارند.

جدیت رهبر انقلاب در اینکه نمی گذاریم نفوذی در ایران انجام گیرد را چگونه ارزیابی می کنید؟
این مسئله گرچه الان توسط ایشان مطرح شده اما از قبل و از آغاز مذاکرات مد نظر ایشان بوده است. اگر به نام گذاری سال جدید هم دقت بکنیم مشاهده می شود که نام امسال هم بی ارتباط با این مهم نیست. یکی از اهداف آمریکا این است که از طریق توافق بتواند  در داخل ایران دو دستگی به وجود آورد و با دو قطبی شدن فضای جامعه استراتزی اصلی خود مبنی بر تغییر نظام را دنبال کند. مسلما این بحث در حیطه نفوذ سیاسی، که توسط رهبر انقلاب مطرح شد می گنجد. یعنی اینکه توافق باعث پیدایش گروهی کاملا موافق و گروهی کاملا مخالف شود. و بعد از آن با حمایت و نفوذ در گروه موافق توافق، نفوذ سیاسی خود را گسترش دهند و نهایتا در بزنگاه های حساس سیاسی نظیر بحث انتخابات با حمایت همه جانبه از گروه مطبوع خود کشور را دچار تنش سیاسی کنند. البته در این مقوله بحث جامعه مدنی، فعالیت تشکل ها و احزاب نقش اصلی را بازی می کنند که در کشورها مختلف نظیر اوکراین هم اتفاق افتاد که از آن تحت عنوان انقلاب های رنگی یا مخملی یاد می شود. لذا رهبر انقلاب با نام گذاری امسال به نام "همدلی و هم زبانی" سعی در تحکیم وحدت جامعه و مسئولین داشتند و در سخنرانی های مختلف نهی کردند که جناح های سیاسی بر طبل تفرقه بکوبند. البته ایشان همواره تاکید می کنند که انتقادات با هر گرایش سیاسی از کانال استدلال و گفت و گوهای منطقی انجام بگیرد و منتقدان به بهانه همدلی مورد بی مهری قرار نگیرند. لذا یکی از  اقدامات جدی رهبرانقلاب برای مقابله با نفوذ سیاسی  در بحث نامگذاری سال اتفاق افتاده است که با پیش بینی که از آینده داشتند این تدبیر هوشمندانه را اتخاذ کردند. در خصوص مسائل اقتصادی و فرهنگی هم مسلما نکات و تدابیری داشته و دارند که پرداختن به آنان از حوصله این مبحث خارج است.

تحلیل شما در خصوص اینکه هنوز شرایط جمع بندی هسته ای معلوم نیست تصویب شود یا خیر چیست؟
در آمریکا یک بازی دو سر سود در حال جریان است. اگر مجلس سنا تصویب کند فشارها بر ایران مضاعف می شود که ایران نیز باید آن را تایید و تصویب کند و اگر مجلس سنا رد کند با تهدیدی که قبلا اوباما کرده بود ظاهرا تصمیم سنا را وتو خواهد کرد(در واقع می خواهیم براساس  مفروضات مبتنی بر سخنان مقامات آمریکا بحث را بیان کنیم وگرنه حالات دیگری نیز قابل تصور است) در این حالت باز آمریکا به ایران فشار خواهد آورد چرا که با وجود مخالفت سنا ولی بخاطر توافق با شما مقابل سنا صف آرایی کردیم. جا دارد در اینجا که توصیه هم به دولت محترم بشود که از نقد ها و مخالفت ها می توان در مذاکرات اینگونه استفاده کرد و قدرت چانه زنی خود را در مذاکرات افزایش داد و نه اینکه با تعریف ها و تمجیدهای بی جا و بزرگنمایی مذاکرات اولا باب نقد و انتقاد را بست و ثانیا مخالفان را جریح تر کرد و ثالثا باب سواستفاده دشمن را در دو قطبی کردن فضای جامعه باز کرد. به نظر می رسد بررسی صفر تا صد متن پیش نویس در مجلس شورای اسلامی و تشکیل کارگروه های تخصصی حقوقی، هسته ای، اقتصادی، امنیتی و سیاسی با استفاده از اساتید مطرح، فارغ از گرایش های جناحی که دارند راه حل مناسبی باشد که از طریق اقناع نخبگان جامعه نهایتا تصمیم به تصویب یا رد آن بگیرند.

28/05/1394